Vượt sông Trường Giang

Sau khi 2 vua Tống là Huy Tông và Khâm Tông bị bắt, một hoàng tử nhà Tống là Triệu Cấu chạy về nam tái lập nhà Tống, tức là Nam Tống. Năm 1129, Kim Thái Tông hạ lệnh cho Tông Phụ và Tông Bật mang quân đánh Nam Tống mới hình thành.

Quân Kim vượt sông Hoàng Hà rồi chia làm 2 cánh. Tông Bật lĩnh 10 vạn quân đánh phủ Khai Đức[5] nhưng bị thiếu lương nên ông mang quân quay lại đánh Bộc châu.[6] Ngột Truật cử tướng tiên phong Ô Lâm Đáp Thái tiến lên trước, đại phá 20 vạn quân Tống của Vương Thiện. Hạ được Bộc châu, Ngột Truật thừa thắng chiếm luôn 5 huyện lân cận.

Ngột Truật mang quân quay lại đánh phủ Khai Đức. Ông tự mình đi đầu, công phá được thành. Sau đó Ngột Truật lại tiến đánh phủ Đại Danh.[7] Quân Kim dưới quyền chỉ huy của ông chiến đấu hăng hái hạ được phủ này. Phần lớn Hà Bắc đã lọt vào tay quân Kim. Tống Cao Tông nghe tin mất Hà Bắc, sợ hãi bỏ Dương châu chạy về Giang Nam.

Sau khi hợp binh với Tông Phụ, Tông Bật lại được lệnh làm thống soái lãnh cánh quân phía đông vượt qua sông Hoài đánh vào Giang-Triết. Khi tiến đến Quy Đức,[8] Ngột Truật mang quân áp sát thành, đặt hỏa pháo ngay trên bờ hào. Quân Tống trong thành sợ hãi xin hàng.

Ngột Truật sai bộ tướng A Lý và Bồ Lỗ mang quân đánh Thọ Xuân.[9] An phủ sứ nhà Tống là Mã Thế Nguyên xin hàng. Quân Kim tiếp tục tiến xuống Lư châu,[10] thu phục được cánh quân của Vương Thiện ở huyện Sào.

Tướng Tống là Lịch Quỳnh mang hơn 1 vạn quân ra chặn đánh, Tông Bật sai bộ tướng Đương Hải ra tiếp chiến, đánh bại Lịch Quỳnh. Quân Kim thừa thắng tiến lên chiếm được Hòa châu.[11]

Ngột Truật mang đại quân từ Hòa châu vượt sông Trường Giang tiến xuống Giang Ninh.[12] Thống soái quân Tống là Đỗ Sung mang 6 vạn quân ra địch. Ngột Truật sai các bộ tướng Cốt Lư Bổ, Đương Hải, Định Hổ và Đại Bạch hợp lại cùng nhau đánh bại được Đỗ Sung. Tướng Tống là Trần Bang Quang ra hàng Kim. Ngột Truật để Trường An Nô và Oát Lý Dã giữ Giang Ninh, cử A Lỗ Bổ mang quân đánh các huyện xung quanh, chiếm được Thái Bình châu,[13] Hào châu[14] và các huyện Câu Dung, Phiêu Dương. Sau đó Ngột Truật mang quân quay trở lại đánh bại tướng Tống là Trương Vĩnh. Tướng Đỗ Sung ra đầu hàng. Trận đánh này quân Kim xóa sổ toàn bộ phòng tuyến của Nam Tống ở sông Trường Giang, giành thắng lợi toàn diện.[15]

Truy đuổi Tống Cao Tông

Trên đà thắng lợi, Ngột Truật được lệnh lùng bắt vua Tống mới là Triệu Cấu. Ông mang quân xuống vùng Giang Triết. Triệu Cấu ban đầu ở Dương châu, bỏ chạy về Kim Lăng, khi quân Kim đánh tới Kim Lăng lại bỏ nơi này chạy về Lâm An. Ngột Truật điều quân đánh Quảng Đức quân[16] và An Cát quân.[17]

Tháng 12 năm 1129, Ngột Truật đưa quân vượt núi Độc Tùng Lĩnh hiểm trở, đánh vào Hàng châu. Tống Cao Tông nghe tin quân Kim tiến đánh đã sợ hãi bỏ chạy về Việt châu. Ngột Truật tiến vào chiếm đóng Lâm An, sai A Lý và Bồ Lỗ Hồn mang 4000 tinh binh đuổi theo vua Tống. Tại Việt châu, Triệu Cấu nghe tin Lâm An thất thủ vội chạy về Minh châu.[18] Tướng Kim là Ngoa Lỗ Bổ và Thuật Liệt Tốc tiến đánh Việt châu, Việt châu đầu hàng.

Sau đó quân Kim cùng tiến, bộ tướng của Ngột Truật là Đại Bạch đánh bại tướng Tống là Chu Uông; còn A Lý và Bồ Lỗ Hồn đánh tan 3000 quân Tống, vượt Tào Nga đến cách Minh châu 25 dặm. Tướng Tống là Trương Tuấn mang quân hộ giá. Triệu Cấu giao lại Minh châu cho Tuấn rồi bỏ thành chạy về Định Hải.[19]

Ngột Truật tiến đến thành Minh châu, ra sức công phá. Trong thành, Trương Tuấn cùng quân Tống chống trả quyết liệt, cố cầm chân quân Kim cho vua Tống chạy thoát. Ngột Truật bèn tập trung nhiều cánh quân cùng công phá Minh châu. Trương Tuấn biết mình ít quân khó giữ thành, bèn bỏ Minh châu chạy về Đài châu.[20]

Tông Bật chiếm được Minh châu, bèn tiếp tục đuổi theo Triệu Cấu. Vua Tống cùng 20 chiến thuyền lớn từ Định Hải bỏ chạy ra biển. Ngột Truật cũng điều A Lý và Bồ Lỗ Hồn mang thuyền đuổi ra ngoài biển. Quân Kim đuổi 300 dặm nhưng không theo kịp thuyền vua Tống, phải quay trở về.

Ngột Truật lui về Hàng châu để chuẩn bị đánh lấy Tú châu.[21] Tướng Kim là Xích Trản Huy đánh tan quân Tống, chiếm được Bình Giang.[22]

Trong trận ra quân này, Ngột Truật chủ trương bắt vua Tống, nhưng không đạt kết quả. Quân Kim phải trải dài trên nhiều phòng tuyến từ Hoài Bắc tới Triết Giang, bị dân Giang Nam tập kích nhiều lần, tình thế bất lợi. Vì vậy Ngột Truật không thể lưu lại lâu, quyết định triệt thoái về bắc.

Đối địch với Hàn Thế Trung

Ngột Truật dự định từ Trấn Giang vượt sông rút về bắc dọc theo Vận Hà. Tướng Tống là Hàn Thế Trung mang quân phục ở Trấn Giang đón sẵn. Hai bên giao tranh ác liệt. Quân Kim chiến thuyền nhỏ, lại không thạo thủy chiến nên bị quân Tống đánh bại, rơi vào thế bất lợi. Có vài trăm quân người Hán lẫn Khiết Đan trong hàng ngũ quân Kim bị chết đuối.[23]

Ngột Truật cho quân đi ngược về phía tây, tìm bến khác để sang sông. Hàn Thế Trung đuổi theo, bố trí lực lượng tập kích quân Kim. Quân Kim ra sức chém giết, cướp được 10 thuyền lớn của quân Tống. Ngột Truật cho quân đi dọc theo bờ sông. Hàn Thế Trung có lợi thế nhiều thuyền, cũng chạy dọc bờ sông đuổi theo quân Kim, thuyền nối nhau dài mấy dặm. Quân Tống đêm đêm bơi thuyền sang khiêu chiến, quân Kim không quen sông nước phải chống đỡ vất vả. Cuối cùng 10 vạn quân Ngột Truật bị Hàn Thế Trung dồn vào vũng Hoàng Thiên.[24] Quân Kim mắc kẹt trong vũng, Ngột Truật xin Thế Trung cho giảng hòa không được, lại xin hiến ngựa hay, nhưng Thế Trung không chịu.

Quân Kim bị quân Tống vây khốn trong vũng 40 ngày.[25] Ngột Truật được một người Mân (vùng Phúc Kiến) hiến kế đào một con kênh thông ra sông Trường Giang để lấy đường về. Ngột Truật theo kế làm, sai quân theo dòng cũ của sông Quán Hoa, cho quân sĩ đào ngày đêm một con kênh dài 30 dặm thông đến Tần Hoài. Tháng 4 năm 1130, quân Kim theo đó thoát ra khỏi vũng Hoàng Thiên.

Khi Hàn Thế Trung phát hiện quân Kim ra khỏi vũng, bèn mang quân đuổi đánh thì quân Kim đã đến Ninh Giang và được 2 tướng Di Thích Cổ từ Thiên Trường và Đáp Thái từ Ô Lâm tới cứu viện. Ba đạo quân Kim hợp lại đánh lui quân Tống.

Ngột Truật hợp binh với 2 tướng cùng rút từ Giang Ninh về bắc. Hàn Thế Trung mang đội thuyền lớn đón ở cửa sông, định nhân thuận dòng nước từ hai bên trái phải dìm chết quân Kim. Ngột Truật lại theo kế người Mân, bèn chọn 10 lính thiện xạ ngồi lên thuyền nhỏ, bơi đến gần thuyền quân Tống, dùng tên lửa bắn cháy các cánh buồm. Thuyền quân Tống bị cháy buồm, lan ra các thuyền khác. Các thuyền lớn không thể đi nhanh được nữa, Ngột Truật thừa thế thúc quân tiến đánh, giết được 2 tướng Tống. Quân Tống bại trận phải lui 70 dặm trở lại Trấn Giang. Ngột Truật chuyển bại thành thắng, phá được vòng vây trở về bắc.

Về sau trong những lần gặp người thân kể lại trận này, Ngột Truật đều rơi nước mắt than thở.[26]